Jak wyglądało życie w Londynie podczas II Wojny Światowej?
Londyńczycy od początku XX wieku byli przyzwyczajeni do eksplozji.
Wciąż świeże w ich pamięci były I Wojna Światowa i (wybuchowa) działalność Ruchu Sufrażystek w latach 1912-1914, a później IRA (Irlandzkiej Armii Republikańskiej).
Jednak, skala tych wydarzeń była nieporównywalna z tym, czego przyszło im doświadczyć po 1939 roku…
„Od dziś, ten kraj jest w stanie wojny z Niemcami” – wybuch II Wojny Światowej w Londynie
3 września 1939 r. o godzinie 11:15 przemawiając z Downing Street, Neville Chamberlain (premier Wielkiej Brytanii) ogłosił oficjalne wypowiedzenie wojny Niemcom.
Transmisja ta odbyła się 15 minut po upływie brytyjskiego terminu ultimatum dla Niemiec na wycofanie się z terenów Polski.
Agresja niemiecka na Polskę miała miejsce dwa dni wcześniej, 1 września 1939 roku.
Tak rozpoczęła się najbardziej krwawa wojna w historii…
Obecnie szacuje się, że ponad 60 milinów ludzi straciło w niej życie.
Zginęło 30 tysięcy londyńczyków, a jedna trzecia Londynu została obrócona w pył.
„Będziemy bronić naszej wyspy. Bez względu na cenę.” W.Churchill
10 maja 1940 r. Chamberlain zrezygnował z bycia premierem Wielkiej Brytanii, a wkrótce potem jego stanowisko przejął Winston Churchill.
W lipcu 1940 roku, po zajęciu Francji, Luftwaffe (niemieckie siły powietrzne) rozpoczęły zakrojone na szeroką skalę ataki na strategiczne cele w Wielkiej Brytanii.
Kiedy Niemcom nie udało im się zdobyć przewagi powietrznej nad siłami powietrznymi Wielkiej Brytanii, rozpoczęli oni masowe bombardowania ludności cywilnej na obszarach miejskich.
Wszystkie główne miasta w Wielkiej Brytanii zostały zaatakowane z powietrza. Intensywne bombardowania miały miejsce od września 1940 do maja 1941 roku. Większość nalotów odbywała się nocą.
Intencją Hitlera było złamanie morale Brytyjczyków, aby Ci skonili swój rząd do poddania się.
Dla Churchilla, poddanie się bez walki nie wchodziło w grę.
II Wojna Światowa dociera do Londynu - Blitz
7 września 1940 r. (o godz. 17.00) nad Londynem otworzyło się piekło. Niemieckie siły powietrzne zaatakowały stolicę Wielkiej Brytanii.
Tej nocy na wschodni Londyn zrzucono około sześciuset niemieckich bomb.
Głównym celem były początkowo Doki, ale podobny los wkrótce podzieliły inne dzielnice Londynu.
Intensywne bombardowania Luftwaffe na Londyn trwały przez 57 kolejnych nocy.
Bombardowania ustały na jakiś czas dopiero w momencie zaatakowania przez Hitlera Rosji, w czerwcu 1941.
W czerwcu 1941 r. duża część lotnictwa niemieckiego została przekierowana na front rosyjski.
Jednak na początku 1944 roku bombardowania znowu się nasiliły.
W 1944 roku tzw. Mały Blitz wywołały rakiety V1 (które leciały bez pilota i rozbijały się po wyczerpaniu się paliwa) oraz rakiety V2 (wystrzeliwane z dużej odległości).
„Król nadal jest w Londynie”
Londyńska arystokracja opuściła miasto na czas wojny (niektórzy nawet opuścili kraj).
Jednak król Jerzy VI (ojciec zmarłej królowej Elżbiety II) postanowił zostać w stolicy.
W marcu 1941 roku stworzono nawet piosenkę na cześć tego faktu, która stała się przebojem.
Zatytułowana ona była „Król nadal jest w Londynie”, czyli po angielsku “The King is still in London”.
„Wartownik stoi przy bramie pałacu
Chociaż nie jest ubrany na czerwono
Jego oczy patrzą dookoła
Ale on nigdy nie odwraca głowy
Królewska Flaga powiewa powyżej
Aby wszyscy mogli to zobaczyć, że
Król jest ze swoim ludem
Bo tam właśnie chce być
Król nadal jest w Londynie, w Londynie, w Londynie,
I byłby tu nawet
Gdyby most London Bridge się zawalił…”
(fragment tekstu tej piosenki)
„Matki. Odeślijcie je z Londynu.” - bezdzietny Londyn
Ewakuacja dzieci z Londynu rozpoczęła się we wrześniu 1939 roku, na kilka dni przed wypowiedzeniem wojny Niemcom przez Wielką Brytanię.
Minął jeszcze rok, zanim niemieckie bomby lotnicze w znacznej liczbie dotarły do Londynu. Jednak, aby złagodzić potencjalne szkody wyrządzone dzieciom przez bombardowania z powietrza, rząd zdecydował się ewakuować je (bez ich rodziców) do bezpieczniejszych miejsc poza duże miasta - na wieś i do małych miasteczek.
Przez kilka dni z londyńskich stacji odjeżdżały pociągi wypełnione dziećmi, nauczycielami i wolontariuszami pomagającymi w realizacji planu ewakuacji.
Poza kilkoma rzeczami osobistymi dzieci miały przy sobie maski przeciwgazowe i kartki, na których zapisane było ich imię, nazwisko i londyński adres.
Z docelowych stacji odbierali je przypadkowi ludzie, którzy mieli wolne łóżko w domu. Totalna loteria.
Dla niektórych z tych dzieci był to pierwszy wyjazd poza Londyn. Po raz pierwszy widzały one niezabudowane pola, krowy, kury itp.
Jak to w życiu bywa, dla jednych była to ciekawa przygoda, dla innych najgorsze wydarzenie życia.
Pomimo tego, że ewakuacja dzieci była dobrowolna, to miliony najmłodszych londyńczyków zostały wysłane na prowincję. Większość z nich nie wiedziała, kiedy wrócą do domu. Po bombardowaniach wiele z nich, nie miało do czego wracać.
Ta początkowa ewakuacja w 1939 roku była jedną z wielu fal masowych przesiedleń dzieci z Londynu podczas II wojny światowej.
„Dobranoc i powodzenia wszystkim” – pierwsze publiczne wystąpienie królowej Elżbiety II (w wieku 14 lat!)
Podczas Blitzu (czyli intensywnych nalotów na Londyn w latach 1940 i 1941) Winston Churchill poprosił króla, aby zlecił on swojej najstarszej córce Elżbiecie wygłoszenie przemówienia radiowego podczas tzw. Children’s Hour.
The Children's Hour była to specjalna audycja radiowa BBC dla dzieci, emitowana zwykle między 17:00 a 18:00 czyli po szkole. Taki radiowy odpowiednik polskiej Dobranocki.
Celem było podniesienie morale dzieci oddzielonych od rodziców po raz drugi.
Druga fala ewakuacji miała miejsce podczas Blitzu.
Słynna audycja, w której młoda księżniczka m.in. zachęcała dzieci do bycia odważnymi, miała miejsce w zamku Windsor 13 października 1940 r.
Na początku wojny młode księżniczki Elżbieta i Margaret zostały wysłane do Zamku Windsor, położonego około 40 km od ich londyńskiego domu, Pałacu Buckingham.
Pałacu Buckingham był jednym z głównych celów Luftwaffe.
To przemówienie było pierwszym publicznym przemówieniem królowej Elżbiety II. Miała wtedy 14 lat.
“Dopóki Twoje oczy nie przyzwyczają się do ciemności. Nie śpiesz się!" - zaciemnienie w Londynie
Dwa dni przed wypowiedzeniem wojny Niemcom, rząd Wielkiej Brytanii wprowadził przepisy nakładające zaciemnienie miast i wsi.
Wszystkie okna i drzwi musiały być zasłonięte na noc, a wszystkie światła uliczne były wyłączone lub mocno przyciemnione.
Przestrzegania tych zasad pilnowali specjalni strażnicy. Nakładano surowe kary na tych, którzy uchylali się od tej zbiorowej odpowiedzialności.
Zaciemnienie było próbą zmniejszenia skuteczności niemieckich bombardowań.
W Londynie, z powodu zaciemnienia, co noc w wypadkach drogowych ginęło średnio 40 osób!
Londyn był zaciemniony do kwietnia 1945 roku.
“Hitler nie da znaku ostrzegawczego!”
Takim sloganem zachęcano ludzi do unikania przebywania na ulicach i noszenia zawsze przy sobie masek gazowych oraz papieru ze swoimi danymi osobistymi.
Były maski dla dzieci…
…i dla zwierząt.
Syreny obwieszczające nadciągające naloty bombowe
W latach 1940-1945, londyńczycy regularnie słyszeli ten przerażający dźwięk.
Dostarczono również szczegółowych wskazówek dotyczących tego, jak ludzie powinni się zachowywać, gdy usłyszą syreny ogłaszające naloty.
“Po usłyszeniu syreny natychmiast udaj się do schronu! Nie gap się w niebo, tylko powoli udaj się do schronu! Nie śpiesz się. Zachowaj spokój (wtedy inni też będą spokojni!). Jeśli nie znajdujesz się w pobliży żadnego schronu, to połóż się na ziemi, i przykryj rękoma głowę. Jeśli twoj dom jest blisko (mniej niż pięć minut pieszo) to udaj się do niego. Nie stawaj w pobliżu okien. Wpuść do domu wszystkich znajdujących się przed twoim domem- oni też potrzebują schronienia! Kierowcy! Zaparkujcie swoje samochody blisko chodników! itd… “
„Kiedy się kryjesz, BĄDŹ ZAKRYTY!” - schrony w Londynie
Przed wybuchem wojny w tzw. schrony Andersona zostało wyposażonych około 1,5 miliona domów w Londynie. Zostały one po prostu zainstalowane w przydomowych ogrodach.
Kilka z nich zachowało się w Londynie do dziś. Pod tym linkiem możesz zobaczyć kilka ich przykładów.
Ale nie każdy londyńczyk miał ogród!
Dlatego właśnie, od marcu 1941 roku, instalowano w mieszkaniach nieposiadających ogrodów specjalne stalowe schrony do mieszkań, tzw. Morrison Shelters.
Jeśli wojna może czegoś nauczyć, to zdecydowani bycia zaradnym!
Jak sprawić, by przydomowy schron był “przytulniejszy”?
Reklamy w kinach pomiędzy filmami, przychodziły z pomocą. Poza walorem pratycznym, były one także dość zabawne.
Schrony dla psów
Wybudowano też specjalne schrony przeznaczone wyłącznie dla psów.
Metro w Londynie podczas wojny
Londyńskie metro pozostało działające i początkowo było dostępne tylko do celów transportowych.
Na początku wojny rząd zabronił londyńczykom używania stacji metra jako schronów!
Najbardziej ekskluzywny schron przeciwlotniczy w Londynie
Wiele ekskluzywnych hoteli w Londynie posiadało własne podziemne schrony.
Poniżej możesz zobaczyć ulotkę z czasów wojny, reklamującą schron w jednym z najdroższych hoteli w Londynie, Park Lane Hotel.
“Najbezpieczniejszy i najbardziej komfortowy schron w Londynie:
9 metrów pod powierzchnią ulicy,
10 pięter betonu i stali ponad schronem,
3-metrowej grubości cementowe ściany z każdej strony,
w pełni dźwiękoszczelny,
pięć wejść i wyjść,
profesionalna obsługa w dzień i w nocy,
nadawanie wiadomości radiowych oraz inne rozywki podczas nalotów,
dostępne przekąski”
Legenda miejska głosi, że hotel ten (tzn. jego schron) jest połączony podziemnym korytarzem z Pałacem Buckingham!
Savoy Hotel to kolejny ekskluzywny hotel w Londynie, których za czasów II Wojny Światowej miał w swojej ofercie schron.
Był on często odwiedzany przez arystokrację i wielu polityków, w tym przez samego Winstona Churchilla.
Schron tego hotelu był bardzo głęboki i luksusowy i oczywiście dostępny wyłącznie dla jego klienteli.
Wydarzenia, które miały w nim miejsce 14 września 1940 roku, przyczyniły się do zmiany polityki miasta, co do dostępu do londyńskiego metra podczas bombardowań.
Tego dnia grupa ludzi z East End’u (jednej z najbiedniejszych części Londynu) wdarła się do tego hotelu i zdołała dostać się do jego schronu.
East End był najbardziej dotknięty przez bombardowania podczas II Wojną Światowej i najmniej na nie przygotowany. Brakowało tam dobrej jakości schronów.
Strajkujący chcieli naświetlić nierówności warunków w schronach przeciwlotniczych dla bogatych i biednych londyńczyków.
Udało im spędzić w schronie Savoy’a całą noc. Dostali się oni do schronu wieczorem, i nie można ich było zwyczajnie wyrzucić na ulicę, ze względu na rozpoczęte już naloty wroga.
Zostali oni tam, aż do rana, do usłyszenia syreny obwieszczającej koniec nalotów na daną noc. Miało to zazwyczaj miejsce w okolicy 6 rano.
Tydzień później, 21 września 1940 r., rząd zezwolił na wykorzystywanie w nocy stacji londyńskiego metra jako schronów przeciwlotniczych.
Stacja Bankowa podczas II Wojny Światowej
Schrony w londyńskim metrze nie gwarantowały całkowitego bezpieczeństwa, a przynajmniej nie zawsze.
11 stycznia 1941 r. niemiecka bomba uderzyła w skrzyżowanie Bankowe.
Po zapadnięciu się drogi, bomba stoczyła się na peron stacji metra, znajdującej się dokładnie pod skrzyżowaniem, gdzie nastąpił wybuch.
Eksplozja zabiła 56 osób i zraniła kolejne 69.
Kliknij w ten link, aby zobaczyć, jak wyglądało skrzyżowanie Bankowe tuż po tej eksplozji.
Najsłynniejsze zdjęcie Londynu z czasów II Wojny Światowej
W 114-ą noc Blitzu w Londynie (często nazywanego „Drugim Wielkim Pożarem Londynu”), we wczesnych godzinach porannych 30 grudnia 1940 roku, fotograf Herbert Mason wykonał najbardziej symboliczne zdjęcie Londynu z okresu wojny.
Zdjęcie przedstawiało katedrę św. Pawła – wciąż stojącą, ale otoczoną dymem płonących wokół niej budynków.
Zdjęcie to zostało wykonane w noc bardzo intensywnych nalotów na Londyn przez Luftwaffe. Tej nocy setki budynków zostało zniszczonych i ponad 160 osób straciło życie.
Fotografia ciągle stojącej katedry Londynu, po opublikowaniu w gazetach, stała się natychmiastowym symbolem nadziei dla londyńczyków.
Wszystko jest względne, czyli moc propagandy…
Co ciekawe, propaganda nazistowska wykorzystała to samo zdjęcie, portretując „Londyn na kolanach” w niemieckich gazetach.
Blitz bez wątpienia zmienił krajobraz Londynu. Wiele jego słynnych zabytków zostało zniszczonych lub naruszonych, ale to Katedra św. Pawła stała się symbolem przetrwania i nadziei podczas II Wojny Światowej.
Brak telewizji, ale za to dużo kina!
Radio i gazety były najczęstszymi źródłami informacji w czasie wojny.
Przed II Wojną Światową, w Londynie niewiele rodzin posiadało telewizory, a ponadto nadawanie BBC (jedynego istniejącego wtedy kanału telewizyjnego) zostało całkowicie wstrzymane 1 września 1939 roku, na cały okres wojny.
Władze obawiały się, że silny sygnał z nadajnika z Alexandra Palace może naprowadzić wrogie samoloty na domy mieszkalne w Londynie. Nadawanie BBC wznowiono dopiero w czerwcu 1946 roku.
Krótkie filmy propagandowe oglądano wtedy w kinach, pomiędzy seanasami filmowymi.
Było to jedyne źródło wizualnych aktualizacji dotyczących przebiegu wojny.
Przykład takiego filmu możesz zobaczyć poniżej.
Przykłady popularnych w Wielkiej Brytanii piosenek podczas II Wojny Światowej
“Zapakuj swoje kłopoty do swojej starej torby na sprzęt
I uśmiechnij się, uśmiechnij się, uśmiechnij się
Póki masz lucyfera, który zapali ci papierosa
Uśmiechnijcie się chłopcy, taki jest styl!
Jaki jest pożytek z martwienia się?
Nigdy nie było warto
Więc spakuj swoje kłopoty w starą torbę!
I uśmiechnij się, uśmiechnij się, uśmiechnij się”
“Jeszcze się spotkamy
Nie wiem gdzie
Nie wiem kiedy
Ale wiem że jeszcze się spotkamy
Pewnego słonecznego dnia
Wciąż uśmiecham się
Tak jak ty to zawsze robisz
Aż błękitne niebo
Odpędzi ciemne chmury daleko stąd
I proszę przywitaj się
Z krewnymi, których znam
Powiedz im że niedługo wrócę
Ucieszą się wiedząc
Że gdy widziałeś jak odchodziłam
Śpiewałam tę piosenkę
Jeszcze się spotkamy
Nie wiem gdzie
Nie wiem kiedy
Ale wiem że jeszcze się spotkamy
Pewnego słonecznego dnia”
Przestępczość w Londynie podczas II Wojny Światowej
Całkowita ciemność w nocy, ograniczenie liczby policjantów na rzecz sił zbrojnych i ogólny chaos wojenny znacznie zwiększyły działalność przestępczą w Londynie podczas II Wojny Światowej.
Liczba gangów, grabieży, kradzieży, włamań, rozboi, prostytucji, gwałtów i morderstw rosła w zatrważającym tempie.
To właśnie te trudne czasy wykreowały ludzi jak Billy Hill (pierwszy gangster celebryta w Londynie, zwany ojcem chrzestnym Londynu) czy Gordon Cummins (seryjny morderca zwany Blackout Ripper).
Blackout Ripper był członkiem Królewskich Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii! Został stracony podczas nalotu w czerwcu 1942 roku w więzieniu Wandsworth.
Dzień Zwycięstwa w Londynie (VE DAY) i koniec wojny
Po prawie sześciu latach wojny, Dzień Zwycięstwa nastąpił ostatecznie 8 maja 1945 roku (dzień wcześniej Niemcy podpisały bezwarunkową kapitulację).
Tzw. wojna niemiecka się zakończyła, ale wojna na froncie azjatyckim wciąż trwała. Japonia poddała się dopiero trzy miesiące później.
Churchill, po oficjalnym przemówieniu, udał się do kościoła św. Małgorzaty na nabożeństwo dziękczynne za zwycięstwo.
Następnie dołączył do rodziny królewskiej na balkonie Pałacu Buckingham, świętując z ogromnym tłumem zgromadzonym przed bramami pałacu.
Londyńczycy, przez dwa dni świętowali non stop zwycięstwo nad Nazistami.
Nie przeszkadzała im nawet totalna ciemność w nocy (nie uruchumiono jeszcze wtedy świateł ulicznych w związku z zaciemnieniami, które legalnie nadal obowiązywały).
Czy zainteresował Cię ten post?
Witam Cię na moim blogu.
Znajdziesz tu nie tylko gotowe trasy spacerowe po Londynie, ale także setki ciekawostek i tysiące zdjęć, które z pasją kolekcjonuję od ponad dzisięciu już lat.
Serdecznie zapraszam do lektury.
Udanego odkrywania Londynu!
Ania
